Thursday, March 10, 2016

Kosakata Bahasa Dayak



  • Bareken

    1                = ije
    2               = due
    3                = telo
    4                = epat
    5                = lime
    6                = jahawen
    7                = uju
    8                = hanya
    9                = jalatien
    10               = sapuluh
    11               = sawalas
    12               = duewalas
    13               = telowalas
    14               = epatwalas
    15               = limewalas
    20              = duepuluh
    21               = duepuluh ije
    22              = duepuluh due
    100             =saratus
    1.000          = sakuyan, saribu
    2.000         = due kuyan
    10.000        = sapuluh kuyan
    20.000       = due puluh kuyan
    21.000        = due puluh ije kuyan
    100.000      = saratus kuyan
    200.000     = due ratus kuyan
    1.000.000   = sajuta
     
  • Kekerabatan Dalam Basa Ngaju
    Tundah-kola                 = kaum keluarga
    Tambi-bue                    = nenek-kakek
    Indu-bapa                    = ibu-bapa
    Umai-apang                  = ibu-bapa
    Mina-mama                   = bibi-paman
    Hampahari                    = bersaudara
    Pahari                          = saudara
    Pahari ije kalambutan   = saudara kandung
    Betau                           = saudara perempuan
    Anak-esu                      = anak-cucu
    Aken                            = keponakan
    Pahari ije tatu              = saudara sepupu sekali
    Pahari hanjenan            = saudara sepupu dua kali
    Pahari hararue             = saudara sepupu tiga kali
    Sanger                         = besan
    Empu                            = mertua
    Manantu                       = menantu
    Sindah                         = ipar perempuan
    Ayup                            = ipar laki-laki

  • Sewut-Tanding Peribahasa
    1. Bakota jari kalah
     Melakukan sesuatu yang sudah todak ada gunanya lagi.

    2. Paham nyahue, jatun ujae
     Banyak yang dikatakan tetapi tidak diikuti dengan perbuatan.

    3. Hai arute, hai kea riake
    Makin tinggi kedudukan seseorang, makin besar godaan yang menerpanya.

    4. Mendeng tambuket, munduk lelep
    Serba salah, serba tidak menyenangkan.

    5. Pilus intu itah, mariam intu oloh
    Bagi kita mungkin kecil saja, tetapi bagi orang lain besar/lain sekali.

    6. Nyahu mendehen pandang
    Sesuatu yang digunakan untuk menegaskan fikiran, gagasan, kehendak, perbuatan.

    7. Badagang uyah, batawah belai
    Melakukan sesuatu yang tidak bijaksana.

    8. Hindai kasene kasak kulat
    Belum memiliki pengetahuan yang memadai.

    9. Laya-laya katam tame buwu
    Mengalami kesusahan karena tidak waspada.

    10. Tempun petak manana saran
    Yang lebih berhak dikalahkan oleh orang yang tidak mempunyai hak apa-apa.

    11. Maraga sabaru hoang hempeng
    Berhayal memperoleh rezeki.             

    12. Ela manasal sanaman manta
    Melakukan pekerjaan yang sia-sia.

    13. Ela balayar manahusung riwut
    Jangan melawan sikap/fikiran orang banyak.

    14. Akan ngaju dia kuman manuk, akan ngawa dia kuman tabuan
    Serba sial, serba sia-sia.

    15. Mekei kahum andau mandang
    Lakukan sesuatu tepat waktu dan dengan cara yang benar.

    16. Ela minjam, inja-injam lunuk
    Jangan meminjam sesuatu lalu pura-pura atau sengaja lupa mengembalikannya.

    17. Parea ohit abas bara sapi
    Yang kecil tidak mungkin melawan yang besar dan berkuasa.

    18. Hete batang lampang, hete ie lompat
    Mencari kesempatan untuk memperoleh keuntungan.

    19. Kilau bakatak penda bangu
    Orang yang tidak mempunyai pengetahuan yang memadai.

    20. Kilau manuk mikeh antang
    Orang yang takut sekali terhadap suatu ancaman.

    21. Kilau kelep mandai tunggul
    Melakukan pekerjaan yang di luar kemampuan.

    22. Kilau apui inata danum
    Sama sekali tidak berkutik.

    23. Kilau manyuang siap hapan behas
    Melakukan sesuatu yang sia-sia.

    24. Kilau mihir haur hila lawie
    Melakukan sesuatu dengan cara yang keliru.

    25. Kilau mihir uei ije kadereh 
    Melakukan sesuatu dengan mudah.

    26. Gura-gurak kilau bakatak magas
    Orang banyak yang berbicara serentak tanpa arah dan tujuan tertentu.

    27. Kilau aso lelang
    Mengalami sesuatu yang sangat menyakitkan.

    28. Kilau dawen pisang inampuh riwut
    Tidak mempunyai pendirian.
     
  • ARAN ANGGOTA BITI
    Takuluk                  = kepala
    Balau                     = rambut
    Lingkau                 = jidat
    Pipi                         = pipi
    Mate                     = mata
    Pinding                 = telinga
    Urung                   = hidung
    Nyama/tutuk     = mulut
    Biwih                     = bibir
    Kasinga                 =  gigi
    Guntum               = gigi geraham
    Jela                        = lidah
    Lilir                         = gusi
    Ijang                      = dagu
    Alis kaning           = alis mata
    Bulu mate           = bulu mata
    Uyat                      = leher
    Tekuk                    = tengkok
    Bahai                     = bahu/pundak
    Lenge                    = tangan
    Siku                        = sikut
    Tunjuk                  = jari telunjuk
    Lukap                    = telapak tangan
    Usuk                      = dada
    Tusu                      = buah dada
    Kanai                     = perut
    Kahang                 = pinggang
    Balikat                   = belikat
    Likut                      = belakang
    Sapak                    = paha
    Buntis                   = betis
    Bua bentis           = buah betis   
  • ARAN BARANG HONG DAPUR
    Kenceng              = panci (utk masak nasi)
    Ketel                     = panci (utk masak sayur)
    Rinjing                  = wajan
    Dapur                    = dapur
    Tungko                 = tungko
    Suduk                   = seruk
    Piring                     = piring
    Galas                     = gelas
    Sasudu                 = sendok
    Kawah                  = wajan besar
    Cirat                       = ceret
    Gayung                    = ember
     
  • ARAN BAGIAN BARA HUMA
Batunggang        = pintu 
Basenguk            = jendela 
Karung                  = kamar 
Dinding                 = dinding 
Laseh                    = lantai 
Sapau                    = atap  
  • ARAN LAUK

    Balida                    = pipih
    Behau                   = gabus
    Punti                     = puntik
    Pundung              = pundung
    Bapuyu                 = puyu
    Baung                   = baung
    Banta                    = banta
    Bahekang            = bahekang
    Lais                         = lais
    Bamban               = lais banban
    Basurung             = lais basurung
    Bitan                      = lais bitan
    Balantau              = balantau
    Buntal manyang= buntal hijau
    Buntal kalapa     = buntal kelapa (besar)
    Jajili                        = jili
    Jajulung               = julung-julung
    Kalawau               = kalabau
    Kakapar                = kapar
    Karandang          = karandang
    Karuh                    = gurami
    Katam                   = ketam
    Lawang                 = lawang
    Laping manuk    = laping ayam
    Lambayuk           = lambayuk
    Masau                  = masau
    Miau                     = miau
    Manjuhan           = jelawat
    Manangin            = manangin
    Pentet                  = lele
    Peang                   = kihong
    Puyau                   = puyau
    Patin                      = patin
    Patung                  = patung
    Puhing                  = pohing
    Rumet                  = bulu-bulu
    Salap                     = kakap
    Saluang                 = saluang
    Sasapat                  = sepat
    Sanggang             = sanggang
    Sarabulu              = sarabulu
    Telan                     = telan
    Tabengkong       = tabengkong
    Tajela                    = ikan lidah
    Tapasak                = tapasak
    Tampala               = tampala
    Tabakang             = biawan
    Tahuman             = tauman
    Tangkalasa          = nirwana
    Tampahas           = tapah
    Tapahas balasai = tapah jenis kecil
    Tabangai              = tabangai
    Tahukan               =tahukan
    Umbir                   = sejenis gurami
    Undang                 = udang


    • ARAN  BURUNG 
      Antang                 = elang
      Ampit                    = pipit
      Bayan                    = bayan
      Binti                       = binti
      Bakaka                  = bakaka
      Balatuk                 = pilatuk
      Baburak               = baburak
      Betet                     = betet
      Baliang                  = baliang
      Balibis                   = belibis
      Barukau-barakiu= barukau-barakiu
      Buak                      = buak
      Endu                      = endu
      Kajajau                 = tinjau
      Kulang kulit         = kulang kulit
      Kangkamiak        = burung hantu
      Nene                     = nene
      Punei                    = punei
                                      = bangau
      Sansulit                = sansulit
                                      = tiung, beo
                                      = piragam
      Takukur                = tekukur
      Talasak                 =talasak
      Talisuk                  = serindit
      Tampalanau       = tampalanau
      Tingang               = enggang
      Tampulu              = tampulu
      Tabuntit               = tabuntit
      Tuwok                  = tuwok
      Tangkasiang       = tangkasiang
      Uhit                       = uhit

      • ARAN METO
        Asu                        = anjing
        Ahem                    = tranggiling
        Angoi                    = bunglon
        Andop                  = halimanyar
        Bajang                  = kijang
        Bawui                    = babi
        Bere                      = penyu
        Bakara                  = bakantan
        Bakei                     = monyet
        Beruk                    = siamang/bangkui
        Buhis                     = buhis
        Bajai                      = buaya
        Bajawak               = biawak
        Bakatak                 = kodok
        Baraku                  = katak besar dan beracun
        Bajanyi                 = lebah
        Garinang              = kecoa
        Hampangau        = walangsangit
        Hantitik                 = hantitil
        Itik                          = itik
        Kalambuai           = keong
        Kahiu                     = orang utan
        Kalisi                      = katuyung
        Kuwung               = kuwung
        Kawuk                  = kawuk
        Kalawet                = owa-owa
        Kelep                    = kura-kura
        Katahau               = rusa
        Pitik                       = pitik
        Palanduk             = kancil
        Pusa                      = kucing
        Siput                      = siput
        Sabangkong       = laba-laba
        Lamantek            = lintah
        Lalipan                  = lipan
        Lipes                      = lipas
        Langau                  = lalat
        Labawah              = panyangat
        Mengkas             = tupai besar
        Manuk                  = ayam
        Munyin               = musang
        Nyamuk               = nyamuk
        Sanghau               = kadal
        Tahetung             = landak
        Topai                     = tupai
         Tosom                = tosom (sejenis tupai)
        Tasak                     = cacak
        Tahumbang        = tong-tong
        Uret                       = ulat 
         
      • ARAN BUA
        Rangas                  = jingah
        Mangga                = mangga
        Nangka                 = nangka
        Paken                   = pampaken
        Sungkap               = sejenis mangga
        Kasturi                  = kesturi
        Mawuh                = mawuh
        Dadepak              = dadepak
        Hampalam          = mempelam
        Dahiyan                = durian
        Mangkahai          = cempedak
        Manggis               = manggis
        Rambai                 = rambai
        Kumpat                = kumpat
        Payait                    = payait
        Dangu                   = dangu
        Lewang                  = lewang
        Sangalang            = sangalang
        Rokam                  = rokam
        Senrol                   = sentol
        Langsat                 = langsat
        Mansisin              = mansisin
        Kuini                      = asam kuini
        Hambawang       = asam hambawang
        Asem puter        = asam putar
        Jambu monyet  = jambu mente
        Papar buwu        = buah papar buwu
        Kanas                    = nanas
        Mangkinag          = bangkinang
        Kenyem               = kasoa
        Ruku                      = duku
        Sangkuang          = sangkuang
        Karamunting      = karamunting
        Asem tewu         = asam tewu
        Asem gayung     = asam gayung
        Jambu                   = jambu
        Jambu agung     = jambu agung
         
         
     

No comments:

Post a Comment